Các bài thơ để đời của Tố Hữu

Tố Hữu – cây đại thụ của thơ ca cách mạng Việt Nam, người đã dùng vần thơ để nói thay tiếng lòng của dân tộc trong suốt những năm tháng đấu tranh gian khổ. Những bài thơ của ông không chỉ là tác phẩm nghệ thuật, mà còn là bản hùng ca của thời đại, chứa đựng lý tưởng, niềm tin và tình yêu đất nước nồng nàn. Cùng điểm lại top 10 bài thơ kinh điển của Tố Hữu đã làm rung động trái tim bao thế hệ độc giả.

Tố Hữu - Nhà thơ lớn của nền văn học cách mạng

Tố Hữu (1920 - 2002), tên thật là Nguyễn Kim Thành, là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền văn học cách mạng Việt Nam thế kỷ XX. Ông sinh tại Hội An, Quảng Nam, nhưng quê gốc lại chính là mảnh đất cố đô Thừa Thiên Huế. Sinh trưởng trong một gia đình nhà Nho nghèo, nơi cha say mê thơ ca và ca dao, mẹ thuộc lòng những làn điệu dân ca xứ Huế, hồn thơ Tố Hữu đã được nuôi dưỡng từ những giai điệu dân dã, truyền thống ấy.

Tố Hữu là cây đại thụ của thơ ca cách mạng Việt Nam

Cuộc đời Tố Hữu là một bản trường ca gắn liền với những chặng đường lịch sử của dân tộc. Ông gia nhập cách mạng từ rất sớm (năm 1938), trải qua nhiều năm tháng lao tù đầy gian khổ của thực dân Pháp, rồi vượt ngục để tiếp tục cống hiến. Từ khi Cách mạng Tháng Tám thành công, ông giữ nhiều trọng trách trong bộ máy lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, từ Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa Thừa Thiên Huế, rồi trở thành Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch thứ nhất Hội đồng Bộ trưởng.

Ông là nhà thơ thời sự nhất nhưng lại sáng tạo được những giá trị bền vững vượt thời gian, là cây cầu nối giữa tâm hồn cá nhân với vận mệnh chung của đất nước, một tiếng thơ mang đậm bản sắc dân tộc và nhân dân.

Phong cách thơ Tố Hữu: Kết hợp chất trữ tình chính trị và tính dân tộc đậm đà

Ông quan niệm nhà thơ trước hết phải là một người chiến sĩ. Thơ ca phải phục vụ sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, là tiếng kêu thôi thúc, cổ vũ tinh thần yêu nước. Các tác phẩm của ông như một cuốn biên niên sử bằng thơ, phản ánh chân thực và sinh động từng chặng đường lịch sử của dân tộc, từ những ngày đầu gian khổ đến ngày toàn thắng.

Dù viết về đề tài chính trị, thơ Tố Hữu không hề khô khan. Ngược lại, ông đã thổi vào đó một luồng sinh khí mới, một cảm xúc mãnh liệt, một niềm tin lạc quan và khát vọng cháy bỏng về tương lai. Đó là niềm vui sướng tột cùng của người thanh niên trẻ tìm thấy lý tưởng, là tình cảm gắn bó sâu nặng với Việt Bắc hay sự hy sinh anh dũng, trong sáng của em bé "Lượm".

Những tập thơ bất hủ của Tố Hữu

Thơ Tố Hữu dễ đi vào lòng người bởi ngôn ngữ giản dị, gần gũi, giàu nhạc điệu, được kế thừa từ ca dao, dân ca và truyền thống thơ lục bát của dân tộc. Ông sử dụng nhuần nhuyễn thể thơ lục bát, làm cho những vấn đề lớn lao của thời đại trở nên dễ hiểu, dễ thuộc, dễ nhớ.

Chính quan điểm sáng tác này đã được ông đúc kết: "Muốn có thơ hay, trước hết, phải tạo lấy tình... Tự nguyện gắn bó chân thành là yêu cầu cao nhất đối với người nghệ sĩ trong quan hệ với đất nước, với nhân dân."

Top 10 bài thơ kinh điển của Tố Hữu

Thơ Tố Hữu là khúc ca tráng ca về một thời hào hùng. Dưới đây là những bài thơ tiêu biểu nhất, đã làm nên tên tuổi của "ngọn cờ đầu" thơ ca cách mạng Việt Nam.

Khi con tu hú (Tập thơ Từ ấy - tháng 7/1939)

Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không…

Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!

Đây là bài thơ được Tố Hữu sáng tác trong tù, thể hiện khát vọng tự do mãnh liệt của người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi. Qua bức tranh mùa hè rực rỡ, đầy âm thanh và sắc màu, nhà thơ bộc lộ tâm trạng ngột ngạt, khao khát hòa mình với cuộc sống bên ngoài. Tiếng chim tu hú vang vọng chính là tiếng gọi của tự do, của tuổi trẻ sôi nổi, yêu đời, yêu Tổ quốc.

Tâm tư trong tù (Xà lim số 1, lao Thừa Thiên - 29 tháng 4/1939)

Cô đơn thay là cảnh thân tù!
Tai mở rộng và lòng sôi rạo rực
Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức
Ở ngoài kia vui sướng biết bao nhiêu!
Đây âm u đôi ánh lạt ban chiều
Len nhè nhẹ qua rào ô cửa nhỏ
Đây lạnh lẽo bốn tường vôi khắc khổ
Đây sàn lim, manh ván ghép sầm u…

Cô đơn thay là cảnh thân tù!
Tai mở rộng và lòng sôi rạo rực
Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức
Ở kia vui sướng biết bao nhiêu!
Nghe chim reo trong gió mạnh lên triều
Nghe vội vã tiếng dơi chiều đập cánh
Nghe lạc ngựa rùng chân bên giếng lạnh
Dưới đường xa nghe tiếng guốc đi về…

Ôi! Hôm nay sao nhựa sống tràn trề
Trong những tiếng nghe chừng quen thuộc quá!
Nghe gió xối trên cành cây ngọn lá
Nghe mênh mang sức khoẻ của trăm loài
Tôi mơ hồ nghe tất cả bên ngoài
Đang ríu rít giữa một trời rộng rãi
Đang hút mật của đời sây hoa trái
Hương tự do thơm ngát cả ngàn ngày…

Ôi! Bao nhiêu ảo tưởng của hồn ngây
Tôi phút bỗng như quên đời thê thảm
Ở ngoài kia… biết bao thân tù hãm
Đoạ đầy trong những hố thẳm không cùng
Tôi chiều nay giam cấm hận trong lòng
Chỉ là một giữa loài người đau khổ
Tôi chỉ một con chim bé nhỏ
Vứt trong lồng con giữa một lồng to

Chuyển đời quay theo tiếng gọi tự do
Tôi chỉ một giữa muôn người chiến đấu
Vẫn đứng thẳng trên đường đầy lửa máu
Chân kiêu căng không thoái bộ bao giờ!

Tôi, hôm nay, dầu xa tạm ngọn cờ
Hồn tranh đấu vẫn còn thôi thúc não!
Nơi đày ải là Đắc Pao, Lao Bảo
Là Côn Lôn thế giới của ưu phiền?
Tôi sẽ cười như kẻ sẵn lòng tin
Giữ trinh bạch linh hồn trong bụi bẩn:
Tôi chưa chết, nghĩa là chưa hết hận
Nghĩa là chưa hết nhục của muôn đời
Nghĩa là còn tranh đấu mãi không thôi
Còn trừ diệt cả một loài thú độc!

Có một tiếng còi xa trong gió rúc…

Bài thơ được sáng tác khi bị giam trong nhà lao Thừa Phủ (Huế), thể hiện nỗi cô đơn, khát vọng tự do và niềm tin mãnh liệt vào lý tưởng cách mạng. Dù bị giam hãm trong bốn bức tường tù ngục, tâm hồn nhà thơ vẫn hướng ra ngoài, hòa nhịp cùng “tiếng đời lăn náo nức”, cho thấy tinh thần kiên cường và ý chí không bao giờ khuất phục.

Tố Hữu là nhà thơ cách mạng đậm chất trữ tính

Từ ấy (Tập thơ Từ ấy - 1946)

Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim…

Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời

Tôi đã là con của vạn nhà
Là em của vạn kiếp phôi pha
Là anh của vạn đầu em nhỏ
Không áo cơm, cù bất cù bơ…

“Từ ấy” là bài thơ tiêu biểu mở đầu cho con đường thơ ca cách mạng của Tố Hữu, thể hiện niềm vui sướng, say mê khi nhà thơ bắt gặp lý tưởng cộng sản. Ánh sáng của Đảng như “mặt trời chân lý” soi rọi, thức tỉnh tâm hồn người thanh niên yêu nước, thôi thúc ông hòa mình vào quần chúng, hiến dâng tuổi trẻ cho Tổ quốc và nhân dân.

Việt Bắc (Tập thơ Việt Bắc - 1954)

Mình về mình có nhớ ta?
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
Mình về mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?

Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi
Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay…

Mình đi, có nhớ những ngày
Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù?
Mình về, có nhớ chiến khu
Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?
Mình về, rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già.
Mình đi, có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
Mình về, còn nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh
Mình đi, mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?

Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu…

Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.
Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy.
Ta đi, ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi…

Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.
Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.
Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối đều đều suối xa…

Ta về, mình có nhớ ta
Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.

Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây.
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù
Mênh mông bốn mặt sương mù
Đất trời ta cả chiến khu một lòng.

Ai về ai có nhớ không?
Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng.
Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng
Nhớ từ Cao – Lạng, nhớ sang Nhị Hà…
Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như là đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng, bạn cùng mũ nan.
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.
Tin vui chiến thắng trăm miền
Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về
Vui từ Đồng Tháp, An Khê
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.

Ai về ai có nhớ không?
Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang.
Nắng trưa rực rỡ sao vàng
Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công
Điều quân chiến dịch thu đông
Nông thôn phát động, giao thông mở đường
Giữ đê, phòng hạn, thu lương
Gửi dao miền ngược, thêm trường các khu…

Ở đâu u ám quân thù
Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi
Ở đâu đau đớn giống nòi
Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền.
Mười lăm năm ấy, ai quên
Quê hương Cách mạng dựng nên Cộng hoà
Mình về mình lại nhớ ta
Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào.

Nước trôi nước có về nguồn
Mây đi mây có cùng non trở về?
Mình về, ta gửi về quê
Thuyền nâu trâu mộng với bè nứa mai
Nâu này nhuộm áo không phai
Cho lòng thêm đậm, cho ai nhớ mình.
Trâu về, xanh lại Thái Bình
Nứa mai gài chặt mối tình ngược xuôi.

Nước trôi, lòng suối chẳng trôi
Mây đi mây vẫn nhớ hồi về non
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Chàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhoà.
Nứa mai mình gửi quê nhà
Nước non đâu cũng là ta với mình.
Thái Bình đồng lại tươi xanh
Phên nhà lại ấm, mái đình lại vui…

Mình về thành thị xa xôi
Nhà cao, còn thấy núi đồi nữa chăng?
Phố đông, còn nhớ bản làng
Sáng đèn, còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?
Mình đi, ta hỏi thăm chừng
Bao giờ Việt Bắc tưng bừng thêm vui?

Đường về, đây đó gần thôi!
Hôm nay rời bản về nơi thị thành
Nhà cao, chẳng khuất non xanh
Phố đông, càng giục chân nhanh bước đường.
Ngày mai về lại thôn hương
Rừng xưa núi cũ yêu thương lại về.
Ngày mai rộn rã sơn khê
Ngược xuôi tàu chạy, bốn bề lưới giăng.
Than Phấn Mễ, thiếc Cao Bằng
Phố phường như nấm như măng giữa trời.
Mái trường ngói mới đỏ tươi
Chợ vui trăm nẻo về khơi luồng hàng
Muối Thái Bình ngược Hà Giang
Cày bừa Đông Xuất, mía đường tỉnh Thanh.
Ai về mua vại Hương Canh
Ai lên mình gửi cho anh với nàng
Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng
Vải tơ Nam Định, lụa hàng Hà Đông
Áo em thêu chỉ biếc hồng
Mùa xuân ngày hội lùng tùng thêm tươi
Còn non, còn nước, còn trời
Bác Hồ thêm khoẻ, cuộc đời càng vui!

Mình về với Bác đường xuôi
Thưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người
Nhớ Ông Cụ mắt sáng ngời
Áo nâu túi vải, đẹp tươi lạ thường!
Nhớ Người những sáng tinh sương
Ung dung yên ngựa trên đường suối reo
Nhớ chân Người bước lên đèo
Người đi, rừng núi trông theo bóng Người…

Lòng ta ơn Đảng đời đời
Ngược xuôi, đôi mặt một lời song song.
Ngàn năm xưa, nước non Hồng
Còn đây, ơn Đảng nối dòng dài lâu
Ngàn năm non nước mai sau
Đời đời ơn Đảng càng sâu càng nồng.

Cầm tay nhau hát vui chung
Hôm sau mình nhé, hát cùng Thủ đô

“Việt Bắc” thể hiện nỗi nhớ của nhà thơ khi phải xa vùng căn cứ địa, nơi mình đã sống với đồng bào các dân tộc hàng bảy, tám năm trời, là nỗi nhớ thương đồng bào đã từng che chở giúp đỡ cho mình.

Sáng tháng Năm (Tháng 5/1951)

Vui sao một sáng tháng Năm
Đường về Việt Bắc lên thăm Bác Hồ
Suối dài xanh mướt nương ngô
Bốn phương lồng lộng thủ đô gió ngàn…

Bác kêu con đến bên bàn
Bác ngồi Bác viết nhà sàn đơn sơ
Con bồ câu trắng ngây thơ
Nó đi tìm thóc quanh bồ công văn
Lát rồi, chim nhé, chim ăn
Bác Hồ còn bận khách văn đến nhà

Bàn tay con nắm tay cha
Bàn tay Bác ấm vào da vào lòng.
Bác ngồi đó, lớn mênh mông
Trời xanh biển rộng ruộng đồng nước non…
Bác Hồ, cha của chúng con
Hồn của muôn hồn
Cho con được ôm hôn má Bác
Cho con hôn mái đầu tóc bạc
Hôn chòm râu mát rượi hoà bình!

Ôi cái tên kính yêu Hồ Chí Minh!
Trong sáng lòng anh du kích
Nửa đêm bôn tập diệt đồn.
Vững tay người chiến sĩ nông thôn
Bắt sỏi đá phải thành sắn gạo.
Anh thợ, má anh vàng thuốc pháo
Cánh tay anh dày sẹo lửa gang.
Ôi những em đốt đuốc đến trường làng
Và các chị dân công mòn đêm vận tải!
Các anh chị, các em ơi, có phải
Mỗi khi lòng ta xao xuyến rung rinh
Môi ta thầm kêu Bác: Hồ Chí Minh!
Và mỗi trận, mỗi mùa vui thắng lợi
Đôi mắt Bác hiện lên cười phấn khởi
Ta lớn cao lên, bay bổng diệu kỳ
Trên đường dài, hai cánh đỡ ta đi…

Bác Hồ đó, là lòng ta yên tĩnh
Ôi người cha đôi mắt mẹ hiền sao!
Giọng của Người, không phải sấm trên cao
Thấm từng tiếng, ấm vào lòng mong ước
Con nghe Bác, tưởng nghe lời non nước
Tiếng ngày xưa và cả tiếng mai sau…

Bác Hồ đó, chiếc áo nâu giản dị
Màu quê hương bền bỉ đậm đà
Ta bên Người, Người toả sáng trong ta
Ta bỗng lớn ở bên Người một chút.
Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hút
Trán mênh mông, thanh thản một vùng trời.

Không gì vui bằng mắt Bác Hồ cười
Quên tuổi già, tươi mãi tuổi đôi mươi!
Người rực rỡ một mặt trời cách mạng
Mà đế quốc là loài dơi hốt hoảng
Đêm tàn bay chập choạng dưới chân Người.

Hồ Chí Minh
Người ở khắp nơi nơi…

Hồn biển lớn đón muôn lời thủ thỉ
Lắng từng câu, từng ý chưa thành
Người là Cha, là Bác, là Anh
Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ
Người ngồi đó, với cây chì đỏ
Vạch đường đi, từng bước, từng giờ…

Không gì vinh bằng chiến đấu dưới cờ
Đảng chói lọi Hồ Chí Minh vĩ đại!
Con nhớ hết mỗi lời Người dạy:
Kháng chiến gian nan, kháng chiến trường kỳ
Bác bảo đi, là đi.
Bác bảo thắng, là thắng.
Việt Nam có Bác Hồ
Thế giới có Xta-lin.
Việt Nam phải tự do
Thế giới phải hoà bình!
Chúng con chiến đấu hy sinh
Tấm lòng son sắt, đinh ninh lời thề.

Bắt tay Bác tiễn ra về
Nhớ hoài buổi sáng mùa hè chiến khu…

Tác phẩm được sáng tác tại chiến khu Việt Bắc năm 1951 nhân dịp sinh nhật Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bài thơ là khúc tráng ca chan chứa niềm kính yêu, ca ngợi Bác Hồ – vị lãnh tụ giản dị mà vĩ đại, “mặt trời cách mạng” soi sáng con đường dân tộc. Với cảm xúc dạt dào, giọng thơ tha thiết, “Sáng tháng Năm” thể hiện sâu sắc lòng biết ơn và niềm tin son sắt của nhân dân với Bác.

Bộ tem đặc biệt kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Tố Hữu

Lượm (Tập thơ Việt Bắc - 1949)

Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.

Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca-lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng…

– “Cháu đi liên lạc
Vui lắm chú à
Ở đồn Mang Cá
Thích hơn ở nhà!”

Cháu cười híp mí,
Má đỏ bồ quân:
– “Thôi, chào đồng chí!”
Cháu đi xa dần…

Cháu đi đường cháu
Chú lên đường ra
Đến nay tháng sáu
Chợt nghe tin nhà.

Ra thế
Lượm ơi!

Một hôm nào đó
Như bao hôm nào
Chú đồng chí nhỏ
Bỏ thư vào bao

Vụt qua mặt trận
Đạn bay vèo vèo
Thư đề “Thượng khẩn”
Sợ chi hiểm nghèo?

Đường quê vắng vẻ
Lúa trổ đòng đòng
Ca-lô chú bé
Nhấp nhô trên đồng…

Bỗng loè chớp đỏ
Thôi rồi, Lượm ơi!
Chú đồng chí nhỏ
Một dòng máu tươi!

Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng…

Lượm ơi, còn không?

Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh

Ca-lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng…

“Lượm” là bài thơ nổi tiếng của Tố Hữu viết trong thời kháng chiến chống Pháp, kể về chú bé liên lạc hồn nhiên, dũng cảm – hình tượng đẹp của thiếu nhi Việt Nam. Với giọng thơ trong sáng, nhịp điệu hồn nhiên, bài thơ khắc họa hình ảnh Lượm “loắt choắt, xinh xinh” vừa đáng yêu vừa anh dũng, ngã xuống khi làm nhiệm vụ, để lại niềm xúc động và tự hào sâu sắc về thế hệ trẻ Việt Nam trong chiến đấu.

Mưa rơi (1948)

Mưa rơi đầm lá cỏ
Mái tóc em ướt rồi,
Đôi má em bừng đỏ
Muốn hôn quá… mà thôi
Sợ em mình xấu hổ
Cầm hai bàn tay nhỏ
Xa nhau, chẳng muốn rời.

Em đi, đường đất mưa rơi
Bùn non son quánh chân đồi Phù Ninh
Em đi anh nhớ dáng hình
Cái khăn mỏ quạ, cái mình áo nâu
Chiều nay heo hút rừng sâu
Mưa nguồn suối lũ biết đâu mà tìm?
Ước gì anh hoá thành chim
Bay theo em, hót cho tim đỡ buồn!

“Mưa rơi” là bài thơ trữ tình, thể hiện vẻ đẹp hồn nhiên, trong sáng của tình yêu giữa những năm kháng chiến gian khổ. Giữa khung cảnh mưa rừng Phù Ninh, nhà thơ khắc họa tình cảm tha thiết, e ấp mà chân thành của người chiến sĩ dành cho cô gái nông thôn. Giọng thơ nhẹ nhàng, tinh tế, giàu cảm xúc, thể hiện một Tố Hữu rất đỗi đời thường và đầy nhân hậu.

Tiếng chổi tre (Tập thơ Gió lộng - 6/1960)

Những đêm hè
Khi ve ve
Đã ngủ
Tôi lắng nghe
Trên đường Trần Phú
Tiếng chổi tre
Xao xác
Hàng me
Tiếng chổi tre
Đêm hè
Quét rác…

Những đêm đông
Khi cơn giông
Vừa tắt
Tôi đứng trông
Trên đường lặng ngắt
Chị lao công
Như sắt
Như đồng
Chị lao công
Đêm đông
Quét rác…

Sáng mai ra
Gánh hàng hoa
Xuống chợ
Hoa Ngọc Hà
Trên đường rực nở
Hương bay xa
Thơm ngát
Đường ta
Nhớ nghe hoa
Người quét rác
Đêm qua.

Nhớ em nghe
Tiếng chổi tre
Chị quét
Những đêm hè
Đêm đông gió rét
Tiếng chổi tre
Sớm tối
Đi về
Giữ sạch lề
Đẹp lối
Em nghe!

Bài thơ ngợi ca những người công nhân vệ sinh – những “chiến sĩ vô danh” lặng lẽ làm đẹp cho đời. Qua âm thanh quen thuộc của tiếng chổi trong đêm, nhà thơ gửi gắm tình cảm trân trọng, biết ơn đối với lao động bình dị. Với giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết, tác phẩm thể hiện cái nhìn nhân văn và tình yêu sâu sắc của Tố Hữu dành cho con người lao động.

Bác ơi (Tập thơ Ra trận - 1972)

Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa
Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa…
Chiều nay con chạy về thǎm Bác
Ướt lạnh vườn cau, mấy gốc dừa!

Con lại lần theo lối sỏi quen
Đến bên thang gác, đứng nhìn lên
Chuông ơi chuông nhỏ còn reo nữa?
Phòng lặng, rèm buông, tắt ánh đèn!

Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời
Miền Nam đang thắng, mơ ngày hội
Rước Bác vào thǎm, thấy Bác cười!

Trái bưởi kia vàng ngọt với ai
Thơm cho ai nữa, hỡi hoa nhài!
Còn đâu bóng Bác đi hôm sớm
Quanh mặt hồ xanh mây trắng bay…

Ôi, phải chi lòng được thảnh thơi
Nǎm canh bớt nặng nỗi thương đời
Bác ơi, tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông, mọi kiếp người.

Bác chẳng buồn đâu, Bác chỉ đau
Nỗi đau dân nước, nỗi nǎm châu
Chỉ lo muôn mối như lòng mẹ
Cho hôm nay và cho mai sau…

Bác sống như trời đất của ta
Yêu từng ngọn lúa, mỗi nhành hoa
Tự do cho mỗi đời nô lệ
Sữa để em thơ, lụa tặng già

Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ nhà
Miền Nam mong Bác, nỗi mong cha
Bác nghe từng bước trên tiền tuyến
Lắng mỗi tin mừng tiếng súng xa.

Bác vui như ánh buổi bình minh
Vui mỗi mầm non, trái chín cành
Vui tiếng ca chung hòa bốn biển
Nâng niu tất cả chỉ quên mình.

Bác để tình thương cho chúng con
Một đời thanh bạch, chẳng vàng son
Mong manh áo vải hồn muôn trượng
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn.

Ôi Bác Hồ ơi, những xế chiều
Nghìn thu nhớ Bác biết bao nhiêu?
Ra đi, Bác dặn: “Còn non nước…”
Nghĩa nặng, lòng không dám khóc nhiều

Bác đã lên đường theo tổ tiên
Mác – Lênin, thế giới Người hiền
Ánh hào quang đỏ thêm sông núi
Dắt chúng con cùng nhau tiến lên!

Nhớ đôi dép cũ nặng công ơn
Yêu Bác, lòng ta trong sáng hơn
Xin nguyện cùng Người vươn tới mãi
Vững như muôn ngọn dải Trường Sơn.

Bài thơ được sáng tác ngay sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Bằng giọng thơ tha thiết, xúc động, tác giả bày tỏ niềm tiếc thương vô hạn và lòng biết ơn sâu sắc với Bác – vị lãnh tụ vĩ đại, người cha già của dân tộc. Qua những vần thơ giản dị mà sâu lắng, hình tượng Bác hiện lên vừa cao cả, vĩ đại, vừa gần gũi, thân thương, sống mãi trong trái tim mỗi người Việt Nam.

Tiếng ru (Tập thơ Gió lộng - 1961)

Con ong làm mật, yêu hoa
Con cá bơi, yêu nước; con chim ca, yêu trời.
Con người muốn sống, con ơi
Phải yêu đồng chí, yêu người anh em.

Một ngôi sao chẳng sáng đêm
Một thân lúa chín, chẳng nên mùa vàng.
Một người – đâu phải nhân gian?
Sống chăng, một đốm lửa tàn mà thôi!

Núi cao bởi có đất bồi
Núi chê đất thấp núi ngồi ở đâu?
Muôn dòng sông đổ biển sâu
Biển chê sông nhỏ, biển đâu nước còn?

Tre già yêu lấy măng non
Chắt chiu như mẹ yêu con tháng ngày.
Mai sau con lớn hơn thày
Các con ôm cả hai tay đất tròn.

Bài thơ mang âm điệu nhẹ nhàng, tha thiết như lời mẹ ru con nhưng chất chứa triết lý sống sâu sắc. Qua những hình ảnh gần gũi trong thiên nhiên và đời thường, nhà thơ gửi gắm thông điệp nhân văn: con người phải biết yêu thương, đoàn kết, sống vì nhau như đồng chí, anh em – bởi chỉ có tình yêu và sự gắn bó mới làm nên sức mạnh, tạo dựng cuộc đời tốt đẹp.

Thơ Tố Hữu là tiếng hát của con người sống vì lý tưởng, vì Tổ quốc và vì tình yêu thương giữa người với người. Dù thời gian trôi qua, những vần thơ ấy vẫn tỏa sáng, tiếp thêm niềm tin, lòng tự hào và tình yêu quê hương cho bao thế hệ Việt Nam hôm nay và mai sau.

Có thể nói, các bài thơ để đời của Tố Hữu không chỉ là dấu ấn của một cá nhân thi sĩ, mà còn là một phần ký ức tinh thần của dân tộc qua những năm tháng đầy biến động. Giọng thơ hòa quyện giữa lý tưởng và tình đời ấy đến nay vẫn còn vang vọng, vừa như chứng nhân lịch sử, vừa như lời nhắc nhở về một thời đã qua.

Đọc lại Tố Hữu hôm nay, ta không chỉ tìm kiếm vẻ đẹp của ngôn từ, mà còn chạm vào rung động sâu xa của một trái tim dành trọn cho nhân dân, cho đất nước - một tiếng thơ khó có thể phai mờ theo năm tháng. Nếu bạn muốn đọc trọn vẹn các tác phẩm của Tố Hữu dưới dạng ebook để tiện lưu, đánh dấu và đọc mọi lúc, có thể tìm trên Waka - nơi đã số hóa nhiều tác phẩm thơ Việt Nam kinh điển để bạn thưởng thức trọn vẹn hơn.