Những tác phẩm nổi bật của nhà thơ Trần Đăng Khoa

Trần Đăng Khoa không chỉ là "thần đồng thơ" với Góc sân và khoảng trời mà còn là một cây bút tài hoa với nhiều tác phẩm để đời. Hành trình sáng tác của ông là một kho tàng văn chương quý giá mà mọi độc giả nên khám phá.

Giới thiệu về nhà thơ Trần Đăng Khoa

Trần Ðăng Khoa sinh năm 1958 tại Nam Sách, Hải Dương. Ông là một hiện tượng đặc biệt của nền văn học Việt Nam. Ông được mệnh danh là "thần đồng thơ ca" từ khi mới 7-8 tuổi. Xuất thân từ làng quê Nam Sách, Hải Dương, ông đã trải qua nhiều vai trò: người lính hải quân, du học sinh tại Học viện Văn học M. Gorki (Nga), nhà báo, biên tập viên, và hiện nay đang giữ cương vị Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

Cuộc đời và sự nghiệp của ông có thể chia làm hai giai đoạn nổi bật:

• Thời kỳ thần đồng (1968-1975): Giai đoạn ông sáng tác những bài thơ để đời ngay từ khi còn là một cậu bé, làm kinh ngạc công chúng.

• Sau khi trưởng thành: Ông tiếp tục cống hiến cho văn chương và báo chí, dù sự nghiệp sáng tác ở giai đoạn sau không còn sự bùng nổ như thuở nhỏ.

Trần Đăng Khoa là nhà thơ tài năng từ thuở niên thiếu

Phong cách thơ ca của Trần Đăng Khoa

Phong cách thơ Trần Đăng Khoa, đặc biệt là trong giai đoạn "thần đồng", được đánh giá cao bởi:

• Cái nhìn tinh tế, trong trẻo của tuổi thơ: Ông quan sát thế giới xung quanh (góc sân, vườn tược, cánh đồng, bầu trời) bằng đôi mắt ngây thơ nhưng vô cùng sâu sắc. Những sự vật bình dị nhất như hạt gạo, con bướm vàng, cây bàng... đều được ông thổi hồn thành những hình tượng thơ sống động.

• Trí tưởng tượng phong phú và liên tưởng độc đáo: Thơ của ông không đơn thuần là miêu tả mà đầy ắp những liên tưởng bất ngờ. Ví dụ, ông ví "Cầu tre lắc lẻo" với "mẹ bắc ngang qua", hay "Ông trời" có thể "mặc áo giáp đen" ra trận.

• Ngôn ngữ giản dị, tự nhiên, giàu nhạc điệu: Thơ ông sử dụng ngôn ngữ thuần Việt, gần gũi, dễ thuộc, dễ nhớ. Ông thành thạo nhiều thể thơ (lục bát, bốn chữ, năm chữ...) và có khả năng gieo vần một cách tài tình, khiến mỗi bài thơ như một bản nhạc nhẹ nhàng.

• Tình yêu quê hương, đất nước sâu sắc: Tình yêu ấy không trừu tượng mà được thể hiện một cách chân thật, cảm động qua tình yêu với "hạt gạo làng ta", với "góc sân nhà em", và cả sự quan tâm đến cuộc chiến đấu của dân tộc.

Góc sân và khoảng trời - Tác phẩm xuất sắc nhất của nhà thơ Trần Đăng Khoa

Góc sân và khoảng trời không chỉ là một bài thơ riêng lẻ, mà là tên của tập thơ nổi tiếng nhất trong sự nghiệp "thần đồng" của Trần Đăng Khoa, xuất bản lần đầu năm 1968 khi ông mới 10 tuổi.

"Góc sân" là không gian nhỏ bé, quen thuộc nhất của một đứa trẻ nông thôn. Còn "khoảng trời" là vũ trụ bao la, rộng lớn. Nhan đề này thể hiện một thế giới quan tuyệt vời: từ một góc nhìn nhỏ hẹp, tác giả nhỏ tuổi đã có thể khám phá ra cả một vũ trụ rộng lớn của thiên nhiên, cuộc sống và tâm hồn.

Góc sân và khoảng trời là tập thơ đặc sắc nhất của Trần Đăng Khoa

Tập thơ là một thế giới thu nhỏ của làng quê Việt Nam, được nhìn qua lăng kính tuổi thơ. Trong đó có một số bài thơ tiêu biểu như: "Hạt gạo làng ta": Ca ngợi sự quý giá của hạt gạo, gắn liền với vẻ đẹp của quê hương và sự vất vả của người lao động, "Buổi sáng nhà em": Miêu tả một buổi sáng bình yên với những hình ảnh sinh động, "Con bướm vàng": Bài thơ ngắn, trong sáng về một hình ảnh đẹp đẽ của tuổi thơ, "Ảnh Bác": Thể hiện tình cảm kính yêu Bác Hồ một cách giản dị và chân thành.

"Góc Sân Và Khoảng Trời" đã được tái bản hàng chục lần, được dịch ra nhiều thứ tiếng và trở thành một phần ký ức đẹp đẽ của bao thế hệ người Việt. Tập thơ không chỉ nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ mà còn khiến người lớn phải giật mình trước sự tinh tế và tài năng của một cậu bé.

Góc sân và khoảng trời đã có bản ebook tại Waka: https://waka.vn/ebook/goc-san-va-khoang-troi-tran-dang-khoa-bKYgzW.html 

Những bài thơ hay nhất được sáng tác bởi Trần Đăng Khoa

Ảnh Bác - 1966

Nhà em treo ảnh Bác Hồ

Bên trên là một lá cờ đỏ tươi

Ngày ngày Bác mỉm miệng cười

Bác nhìn chúng cháu vui chơi trong nhà

Ngoài sân có mấy con gà

Ngoài vườn có mấy quả na chín rồi

Em nghe như Bác dạy lời

Cháu ơi đừng có chơi bời đâu xa

Trồng rau, quét bếp, đuổi gà

Thấy tàu bay Mỹ nhớ ra hầm ngồi

---

Bác lo bao việc trên đời

Ngày ngày Bác vẫn mỉm cười với em…

Cây dừa - 1967

Cây dừa xanh tỏa nhiều tàu

Dang tay đón gió, gật đầu gọi trăng

Thân dừa bạc phếch tháng năm

Quả dừa – đàn lợn con nằm trên cao

---

Đêm hè hoa nở cùng sao

Tàu dừa – chiếc lược chải vào mây xanh

Ai mang nước ngọt, nước lành

Ai đeo bao hũ rượu quanh cổ dừa

---

Tiếng dừa làm dịu nắng trưa

Gọi đàn gió đến cùng dừa múa reo

Trời trong đầy tiếng rì rào

Đàn cò đánh nhịp bay vào bay ra...

---

Đứng canh trời đất bao la

Mà dừa đủng đỉnh như là đứng chơi.

Mưa - 1967

Sắp mưa

Sắp mưa

Những con mối

Bay ra

Mối trẻ

Bay cao

Mối già

Bay thấp

Gà con

Rối rít tìm nơi

Ẩn nấp

Ông trời

Mặc áo giáp đen

Ra trận

Muôn nghìn cây mía

Múa gươm

Kiến

Hành quân

Đầy đường

Lá khô

Gió cuốn

Bụi bay

Cuồn cuộn

Cỏ gà rung tai

Nghe

Bụi tre

Tần ngần

Gỡ tóc

Hàng bưởi

Đu đưa

Bế lũ con

Đầu tròn

Trọc lốc

Chớp

Rạch ngang trời

Khô khốc

Sấm

Ghé xuống sân

Khanh khách

Cười

Cây dừa

Sải tay

Bơi

Ngọn mùng tơi

Nhảy múa

Mưa

Mưa

Ù ù như xay lúa

Lộp bộp

Lộp bộp...

Rơi

Rơi...

Đất trời

Mù trắng nước

Mưa chéo mặt sân

Sủi bọt

Cóc nhảy chồm chồm

Chó sủa

Cây lá hả hê

Bố em đi cày về

Đội sấm

Đội chớp

Đội cả trời mưa...

Buổi sáng nhà em - 1967

Ông trời nổi lửa đằng đông

Bà sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay

Bố em xách điếu đi cày

Mẹ em tát nước, nắng đầy trong khau

Cậu mèo đã dậy từ lâu

Cái tay rửa mặt, cái đầu nghiêng nghiêng

Mụ gà cục tác như điên

Làm thằng gà trống huyên thuyên một hồi

Cái na đã tỉnh giấc rồi

Đàn chuối đứng vỗ tay cười, vui sao!

Chị tre chải tóc bên ao

Nàng mây áo trắng ghé vào soi gương

Bác nồi đồng hát bùng boong

Bà chổi loẹt quẹt lom khom trong nhà.

Đám ma bác giun - 1967

Bác Giun đào đất suốt ngày

Trưa nay chết dưới bóng cây sau nhà

Họ hàng nhà kiến kéo ra

Kiến con đi trước, kiến già theo sau

---

Cầm hương kiến Đất bạc đầu

Khóc than kiến Cánh khoác màu áo tang

Kiến Lửa đốt đuốc đỏ làng

Kiến Kim chống gậy, kiến Càng nặng vai

---

Đám ma đưa đến là dài

Qua những vườn chuối, vườn khoai, vườn cà

Kiến Đen uống rượu la đà

Bao nhiêu kiến Gió bay ra chia phần...

Sao không về Vàng ơi? - 1967

Tao đi học về nhà

Là mày chạy xồ ra

Đầu tiên mày rối rít

Cái đuôi mừng ngoáy tít

Rồi mày lắc cái đầu

Khịt khịt mũi, rung râu

Rồi mày nhún chân sau

Chân trước chồm, mày bắt

Bắt tay tao rất chặt

Thế là mày tất bật

Đưa vội tao vào nhà

Dù tao đi đâu xa

Cũng nhớ mày lắm đấy

Hôm nay tao bỗng thấy

Cái cổng rộng thế này!

Vì không thấy bóng mày

Nằm chờ tao trước cửa

Không nghe tiếng mày sủa

Như những buổi trưa nào

Không thấy mày đón tao

Cái đuôi vàng ngoáy tít

Cái mũi đen khịt khịt

Mày không bắt tay tao

Tay tao buồn làm sao!

---

Sao không về hả chó?

Nghe bom thằng Mỹ nổ

Mày bỏ chạy đi đâu?

Tao chờ mày đã lâu

Cơm phần mày để cửa

Sao không về hả chó?

Tao nhớ mày lắm đó

Vàng ơi là Vàng ơi!

Trăng ơi... từ đâu đến - 1968

Trăng ơi... từ đâu đến?

Hay từ cánh rừng xa

Trăng hồng như quả chín

Lửng lơ lên trước nhà

---

Trăng ơi... từ đâu đến?

Hay biển xanh diệu kỳ

Trăng tròn như mắt cá

Chẳng bao giờ chớp mi

---

Trăng ơi... từ đâu đến?

Hay từ một sân chơi

Trăng bay như quả bóng

Bạn nào đá lên trời

---

Trăng ơi... từ đâu đến?

Hay từ lời mẹ ru

Thương Cuội không được học

Hú gọi trâu đến giờ!

---

Trăng ơi... từ đâu đến?

Hay từ đường hành quân

Trăng soi chú bộ đội

Và soi vàng góc sân

---

Trăng ơi... từ đâu đến?

Trăng đi khắp mọi miền

Trăng ơi có nơi nào

Sáng hơn đất nước em…

Kể cho bé nghe - 1969

Hay nói ầm ĩ

Là con vịt bầu

Hay hỏi đâu đâu

Là con chó vện

Hay chăng dây điện

Là con nhện con

Ăn no quay tròn

Là cối xay lúa

Mồm thở ra gió

Là cái quạt hòm

Không thèm cỏ non

Là con trâu sắt

Rồng phun nước bạc

Là chiếc máy bơm

Dùng miệng nấu cơm

Là cua, là cáy

Chẳng vui cũng nhảy

Là chú cào cào

Đêm ngồi đếm sao

Là ông cóc tía

Ríu ran cành khế

Là cậu chích choè

Hay múa xập xoè

Là cô chim trĩ...

Hạt gạo làng ta - 1969 (viết tặng nhà thơ Xuân Diệu)

Hạt gạo làng ta

Có vị phù sa

Của sông Kinh Thầy

Có hương sen thơm

Trong hồ nước đầy

Có lời mẹ hát

Ngọt bùi đắng cay...

---

Hạt gạo làng ta

Có bão tháng bảy

Có mưa tháng ba

Giọt mồ hôi sa

Những trưa tháng sáu

Nước như ai nấu

Chết cả cá cờ

Cua ngoi lên bờ

Mẹ em xuống cấy...

---

Hạt gạo làng ta

Những năm bom Mỹ

Trút trên mái nhà

Những năm cây súng

Theo người đi xa

Những năm băng đạn

Vàng như lúa đồng

Bát cơm mùa gặt

Thơm hào giao thông...

---

Hạt gạo làng ta

Có công các bạn

Sớm nào chống hạn

Vục mẻ miệng gàu

Trưa nào bắt sâu

Lúa cao rát mặt

Chiều nào gánh phân

Quang trành quết đất

---

Hạt gạo làng ta

Gửi ra tiền tuyến

Gửi về phương xa

Em vui em hát

Hạt vàng làng ta...

Mẹ ốm - 1970

Mọi hôm mẹ thích vui chơi

Hôm nay mẹ chẳng nói cười được đâu

Lá trầu khô giữa cơi trầu

Truyện Kiều gấp lại trên đầu bấy nay

---

Cánh màn khép lỏng cả ngày

Ruộng vườn vắng mẹ cuốc cày sớm trưa

Nắng mưa từ những ngày xưa

Lặn trong đời mẹ đến giờ chưa tan

---

Khắp người đau buốt, nóng ran

Mẹ ơi! Cô bác xóm làng đến thăm

Người cho trứng, người cho cam

Và anh bác sĩ đã mang thuốc vào

---

Sáng nay trời đổ mưa rào

Nắng trong trái chín ngọt ngào bay hương

Cả đời đi gió đi sương

Bây giờ mẹ lại lần giường tập đi

---

Mẹ vui, con có quản gì

Ngâm thơ, kể chuyện rồi thì múa ca

Rồi con diễn kịch giữa nhà

Một mình con sắm cả ba vai chèo

---

Vì con mẹ khổ đủ điều

Quanh đôi mắt mẹ đã nhiều nếp nhăn

Con mong mẹ khoẻ dần dần

Ngày ăn ngon miệng, đêm nằm ngủ say

---

Rồi ra đọc sách, cấy cày

Mẹ là đất nước, tháng ngày của con...

Các tập thơ & trường ca tiêu biểu do Trần Đăng Khoa sáng tác

Khúc hát người anh hùng (1974 - Trường ca): Một sáng tác mang tính sử thi, viết về đề tài người lính và chiến tranh, thể hiện cái nhìn trưởng thành hơn của tác giả.

Bên cửa sổ máy bay (1985): Tập thơ được sáng tác trong thời kỳ ông đi học ở nước ngoài, mang những cảm xúc mới mẻ, những suy tư về không gian rộng lớn và những vùng đất mới.

Thơ tình người lính biển: Một sáng tác sau này, thể hiện tình cảm của người lính nơi đảo xa, được nhạc sĩ Hoàng Hiệp phổ nhạc thành bài hát "Chút thơ tình người lính biển" nổi tiếng.

Văn xuôi & tùy bút hay nhất của Trần Đăng Khoa

Đảo chìm (Tập truyện - ký, 2000): Đây là một trong những tác phẩm văn xuôi thành công nhất của Trần Đăng Khoa sau này. Tập sách viết về cuộc sống, con người nơi hải đảo xa xôi của Tổ quốc, đặc biệt là quần đảo Trường Sa, với những câu chuyện chân thực, cảm động và đầy chất thơ. Tác phẩm đã được tái bản rất nhiều lần.

Đảo chìm Trường Sa (Tuyển tập thơ văn, 2016): Tiếp nối mạch cảm hứng về biển đảo, tuyển tập này là sự kết hợp giữa thơ và văn xuôi, khắc họa rõ nét hơn tình yêu và trách nhiệm với chủ quyền biển đảo quê hương.

Tiểu luận & phê bình văn học xuất sắc nhất của Trần Đăng Khoa

Chân dung và đối thoại (1998): Đây là một tác phẩm đặc biệt, gây được tiếng vang lớn trong giới văn học. Sách tập hợp những bài tiểu luận, phê bình sắc sảo, những ghi chép chân dung về các nhà văn, nhà thơ cùng thời. Qua đó, Trần Đăng Khoa thể hiện một cái nhìn sâu sắc, thẳng thắn và đầy trải nghiệm về văn chương và cuộc đời.

Trần Đăng Khoa là một cây đại thụ của văn học Việt Nam, mà gốc rễ của ông đã đâm sâu vào lòng công chúng ngay từ khi ông còn là một cây non. Những tác phẩm của ông mãi mãi là viên ngọc quý, minh chứng cho tài năng thiên bẩm và tâm hồn trong sáng của một "thần đồng thơ ca".

Có thể nói, Trần Đăng Khoa là trường hợp hiếm hoi trong thi đàn Việt Nam khi vừa tạo dấu ấn từ rất sớm, vừa gìn giữ được sức bền sáng tạo qua nhiều thập kỷ. Từ những bài thơ tuổi thiếu niên chân chất mà lay động lòng người, đến các tác phẩm trưởng thành giàu suy tưởng về chiến tranh, nông thôn, thân phận và thời cuộc, thơ ông đã vượt ra khỏi danh xưng “thần đồng” để trở thành một phần ký ức văn học Việt.

Nếu bạn muốn một lần nữa lắng lại trong thế giới thơ mộc mà sâu, quen thuộc mà vẫn day dứt của Trần Đăng Khoa, nhiều tác phẩm tiêu biểu của ông đã có trên Waka - giúp bạn có thể đọc mọi lúc, mọi nơi, và chạm lại những tầng cảm xúc mà thơ ông để lại sau từng câu chữ.