Vị tướng phá nhiễu B52 và kỷ lục 10 phút bắn rơi 2 máy bay B52

Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt là vị tướng lừng danh trong Quân chủng Phòng không-Không quân Việt Nam, nổi bật với chiến công chỉ huy Tiểu đoàn 57, Trung đoàn tên lửa 261 bắn rơi 4 máy bay B-52 (trong đó có 2 chiếc rơi tại chỗ trong 10 phút) trong Chiến dịch "Điện Biên Phủ trên không 1972, bằng nghệ thuật quân sự sáng tạo và khả năng phá màn nhiễu hiệu quả, góp phần to lớn vào chiến thắng bảo vệ bầu trời Hà Nội. 

Chiến công tiêu biểu:

• Đêm 20, rạng sáng 21/12/1972: Ông, khi đó là Thượng úy Tiểu đoàn trưởng, đã chỉ huy kíp chiến đấu bắn hạ 2 B-52 chỉ trong 10 phút, với việc sử dụng kinh nghiệm chống nhiễu và cải tiến kỹ thuật để tách B-52 ra khỏi đội hình nhiễu phức tạp.

• Tổng cộng: Trong chiến dịch lịch sử này, đơn vị của ông đã bắn rơi 4 máy bay B-52. 

Bí quyết thành công (Phá màn nhiễu, hạ B-52):

• Nghiên cứu kỹ B52: Hiểu rõ quy luật bay và điểm yếu của "pháo đài bay".

• Sáng tạo chống nhiễu: Dùng "phóng giả" tên lửa để phát hiện mục tiêu thật giữa đội hình máy bay F-4, F-105 bảo vệ và nhiễu điện tử.

• Cải tiến vũ khí: Đầu đạn tên lửa được cải tiến tăng mảnh văng, tăng xác suất trúng mục tiêu, cùng sự hỗ trợ kỹ thuật từ Liên Xô.

• Ý chí và trí tuệ: Phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ý chí quyết tâm, con người là nhân tố quyết định thắng lợi. 

Con đường Sự nghiệp sau này của Trung Tướng Nguyễn Văn Phiệt:

• Ông được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân năm 1973.

• Sau này, ông giữ nhiều chức vụ quan trọng trong Quân chủng Phòng không-Không quân, đạt đến hàm Trung tướng, Nguyên Phó Tư lệnh về Chính trị. 

Mới đây, trong không khí hân hoan mừng 53 chiến thắng Điện Biên Phủ Trên Không 12/1972, Trung Tướng Nguyễn Văn Phiệt bồi hồi kể lại những kỷ niệm chiến đấu cùng đồng đội ở tiểu đoàn 57. 

Tiểu đoàn trưởng Nguyễn Văn Phiệt (bên phải) trao đổi với kíp chiến đấu của Tiểu đoàn 57 sau trận đánh cuối tháng 12-1972

LUÔN TRONG TƯ THẾ SẴN SÀNG CHIẾN ĐẤU 

Được sự chỉ đạo của cấp trên, Tiểu đoàn 57 đóng quân bên phía Bắc Hà Nội luôn trong tư thế sẵn sàng chiến đấu. Mặc dù, thời điểm chúng ta hạn chế cả về nhân lực và khí tài Quân sự, nhưng với ý chí quả cảm và tinh thần chiến đấu cho tổ quốc quyết sinh, Trung Tướng Nguyễn Văn Phiệt và đồng đội đã có những thành tích vang dội. 

Cụ thể, Tiểu đoàn 57 được ghi nhận bắn rới 4 máy báy B52 trong đó chỉ trong 10 phút bắn liên tiếp 2 máy bay B52 và sáng ngày 22/12 bắn rơi thêm 1 máy bay “Đó là chiếc máy bay kỷ niệm, kỷ niệm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam”  - Trung Tướng chia sẻ. 

Chỉ trong 10 phút, rạng sáng ngày 21-12-1972, Đồng chí Nguyễn Văn Phiệt đã chỉ huy Tiểu đoàn 57, Trung đoàn Tên lửa 261, Sư đoàn Phòng không 361 bắn hạ hai máy bay B-52, trong đó có một chiếc rơi tại chỗ, thắng lợi này cho thấy trí tuệ thông minh, sáng tạo nghệ thuật quân sự tài tình của dân tộc ta.

Trong suốt chặng đường dài của những năm tháng chiến đấu chống chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ, Tiểu đoàn trưởng Nguyễn Văn Phiệt, Tiểu đoàn 57, Trung đoàn Tên lửa 261, Sư đoàn Phòng không 361, Quân chủng Phòng không-Không quân đã cùng bộ đội Phòng không-Không quân làm nên Chiến thắng lịch sử “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”.

Đây là mốc son chói lọi, một biểu tượng rực rỡ về sức mạnh của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của tầm cao trí tuệ, bản lĩnh Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh; của sức mạnh chiến tranh nhân dân Việt Nam chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ.

Tiểu đoàn 57, Trung đoàn 261 rút kinh nghiệm cách đánh máy bay B-52 trong chiến dịch 12 ngày đếm, cuối năm 1972. 

Vén màn bí mật phá  nhiễu và chiến thuật mở nổi ngòi nổ chậm.

Theo lời kể của Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt, chiều ngày 15-12-1972, đơn vị nhận được điện không đi chiến trường B (chiến trường miền Nam) nữa, ở lại sẵn sàng chiến đấu đánh B-52 bảo vệ Hà Nội. Đảng ta đã nhận định, tới đây địch sẽ đánh phá Hà Nội ác liệt hơn, có cả máy bay B-52 nên cần phải chuẩn bị thật chu đáo, địch vào phải chiến đấu tốt, đánh thắng ngay từ trận đầu.

Sáng ngày 16-12-1972, Tiểu đoàn tập trung mở hội nghị quân sự bàn cách đánh máy bay B-52. Sau hội nghị, toàn đơn vị ra sức luyện tập theo phương án đã bàn.

Theo Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt, máy bay B-52 thường bay trong đội hình đầy nhiễu: Nhiễu do các loại máy bay F-4, F-105 đi bảo vệ, nhiễu do bản thân máy bay B-52 mang (một chiếc B-52 có 15 máy gây nhiễu) và nhiễu ngoài đội hình do các máy bay vòng ngoài phát ra, gây khó khăn cho tên lửa phòng không. Một tốp B-52 đi ném bom, có các loại máy bay trinh sát điện tử EA-6A, EB-66, EC-12, A-6, A-7 đi để bảo vệ, đánh trực tiếp các trận địa tên lửa, với không quân của ta. Chúng tập kích đánh thẳng vào trận địa tên lửa, phá hủy khí tài.

5 giờ 30 phút sáng 18-12-1972, đồng chí Dương Đình Thảo, Chính ủy Trung đoàn động viên cán bộ, chiến sĩ: “Nếu B-52 vào Hà Nội chúng ta phải bắn rơi tại chỗ, bắt sống giặc lái để chào mừng 28 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam 22 tháng 12 năm 1972”.

Cả ngày 18-12, kíp chiến đấu hết bàn bạc cách đánh, lại mở máy luyện tập, đây là thời cơ quyết tâm để thực hiện lời hứa của cán bộ, chiến sĩ toàn tiểu đoàn với cấp trên. Quá trình bàn bạc, thảo luận cách đánh, kíp chiến đấu đều thống nhất nhận định: B-52 tuy mạnh đấy, nhưng nó cũng có cái yếu mà bộ đội tên lửa tìm ra.

Ba điểm yếu được bộ đội tên lửa chỉ ra: Một là, B-52 bay vào đánh phá Hà Nội phải bay theo đường bay nhất định, phải có điểm kiểm tra trước khi cắt bom, căn cứ vào đó bộ đội tên lửa bố trí trận địa có lợi nhất để tiêu diệt máy bay địch.

Hai là, khi bay ném bom, B-52 phải bay bằng và không cơ động, dải nhiễu của chúng sẽ rất ổn định, còn nhiễu của các loại máy bay chiến thuật (F) thường cơ động, nhất là khi ta phân biệt đâu là F chỉ cần bật công tắc phóng giả, các loại F thấy sóng điều khiển tên lửa là cơ động tránh, thế là phân biệt được nhiễu của B-52 với ​​nhiễu của F.

Ba là, máy bay B-52 bay ban đầu còn một số đèn sáng trên lưng, trắc thủ IIA-00 sử dụng kính TZK dễ dàng phát hiện.

Chính ý chí, lòng dũng cảm của bộ đội Phòng không-Không quân nói chung và bộ đội tên lửa nói riêng đã góp phần làm nên Chiến thắng B-52 vang dội. Nhớ lại 12 ngày đêm chiến đấu ác liệt đó, Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt chia sẻ, trận đánh để lại kỷ niệm sâu sắc đối với ông là trận đánh rạng sáng ngày 21-12- 1972.

…Với tình hình lúc này, Thượng úy Nguyễn Văn Phiệt hội ý nhanh với đồng chí Nguyễn Văn Ưởng, Bí thư Đảng ủy, Chính trị viên Tiểu đoàn, hạ quyết tâm: “K1 còn ba bút chì, xin chia mỗi người một ngòi bút” - nghĩa là Tiểu đoàn 57 còn ba quả đạn, xin mỗi trận được đánh một quả và được sở chỉ huy Trung đoàn đồng ý.

5 giờ ngày 21-12-1972, các tốp B-52 số 518, 532, 533... lần lượt bay vào, Trung đoàn giao nhiệm vụ cho Tiểu đoàn 57: “K1 diệt tốp 518, phương vị 330, độ cao 10”. Tiểu đoàn sử dụng đài 1 (đài ra-đa nhìn vòng II12) và đài ra-đa bổ trợ (K8-60) dải sóng mét để sục sạo, phát hiện mục tiêu, đồng thời cho đài điều khiển (TIA) mở máy thu nhiễu B-52.

Khi bắt được nhiễu B-52, kíp chiến đấu đã tiến hành các biện pháp so sánh phần tử của ba đài chọn thống nhất dải nhiễu B-52. Sĩ quan điều khiển và các trắc thủ theo dõi, bám sát chính xác dải nhiễu, kiểm tra đi lại nhiều lần, so sánh với các đài nhìn vòng, bổ trợ đều thống nhất 

Sĩ quan điều khiển Nguyễn Đình Kiên ấn nút phóng nhưng đạn không đi, liền báo cáo và nhanh chóng làm các động tác... Thượng úy Nguyễn Văn Phiệt lệnh phóng quả thứ 2, trắc thủ góc tà đọc 3-40, đạn có điều khiển. Sĩ quan điều khiển tiến hành thao tác nâng cao thế nhưng không phát hiện thấy mục tiêu. Trắc thủ cự ly đặt độ cao mục tiêu theo phần tử đài ra-đa bổ trợ (K8- 60) vào đồng hồ U87 và thông báo liên tục cự ly mục tiêu B-52, sĩ quan điều khiển thông báo cự ly tên lửa bay về phía mục tiêu.

Khi khoảng cách giữa tên lửa và mục tiêu cách nhau khoảng từ 2 đến 3km thì sĩ quan điều khiển bật công tắc ngòi nổ 11,5 giây giữ chậm. Vì không quân địch sử dụng nhiễu tiêu cực là giấy tráng kim loại thả phía trước che hướng bay vào của B-52; khi tên lửa của ta phóng lên, do phản xạ trở về của nhiễu làm ngòi nổ vô tuyến (PB) thu đủ xung sẽ kích nổ đạn tên lửa khi đạn chưa bay đến mục tiêu định tiêu diệt.

Ảnh trái: Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho Thượng úy Nguyễn Văn Phiệt năm 1973.; Ảnh phải: Các Huân chương Chiến công; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhì; Huân chương Chiến sĩ vẻ vang; Huy chương Quân kỳ quyết thắng… là thành quả của sự cống hiến của Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Do vậy, phải sử dụng ngòi nổ giữ chậm 11,5 giây. Trận đánh đang diễn biến rất căng thẳng, sau đó ít giây, tín hiệu đạn tên lửa trên màn hiện sóng của sĩ quan điều khiển mất, trắc thủ cự ly Mè Văn Thi hô gặp, cự ly 25 km. Trên nóc ca-bin, trắc thủ quang học (TIA-00) Đoàn Văn Súc, Nguyễn Đình Thanh cùng báo cáo máy bay bốc cháy, lúc 5 giờ 9 phút. Tiểu đoàn được trên công nhận đã đánh trúng bắn rơi B-52. Sau này, phái đoàn MIA đã công nhận chiếc B-52 này do Tiểu đoàn 57 bắn đã rơi tại Sầm Nưa của Lào.

Trên không, các tốp B-52 mang số hiệu 532, 533, 541... vẫn tiếp tục bay vào Hà Nội, Tiểu đoàn tranh thủ nắm các phần tử, báo cáo lên sở chỉ huy Trung đoàn. Kíp chiến đấu sẵn sàng đánh tiếp, lúc này chỉ còn một quả đạn trên bệ phóng.

Khi mục tiêu bay vào đến vùng hỏa lực, Tiểu đoàn báo cáo Sở chỉ huy Trung đoàn xin diệt tốp 532, Trung đoàn trưởng nhất trí. Tốp 532 có 3 chiếc bay vào ở cự ly khoảng 40km - 45km, căn cứ phần tử đài nhìn vòng (HI12), đặt các phần tử để bắn.

Thượng úy Nguyễn Văn Phiệt hạ lệnh diệt mục tiêu “cự ly 32km, góc tà 3-20, phương vị 355 độ, độ cao 10km, một quả phóng!!!”. Đây là quả đạn cuối cùng của Tiểu đoàn được phóng lên, đạn có điều khiển tốt, quá trình điều khiển đạn, nhiễu trong đội hình và ngoài đội hình mục tiêu đan xen nhau, rất khó khăn cho việc bám sát của trắc thủ.

Nhưng với quyết tâm và kinh nghiệm sẵn có của 3 trắc thủ, đã bám sát chính xác vào một chiếc B-52. Đạn bay được 10km đến 15km, sĩ quan điều khiển Nguyễn Đình Kiên yêu cầu 3 trắc thủ bám chắc, chính xác vào một chiếc B-52, chỉ khoảng cách ngắn thôi là đạn bay đến mục tiêu.

Tên lửa bay đến cự ly 24km, sĩ quan điều khiển hô mất tín hiệu đạn, các trắc thủ đều đồng thanh hô đạn nổ trùm mục tiêu, mục tiêu bị tiêu diệt, trắc thủ cự ly Mè Văn Thi hô cự ly 25km. Trên màn hiện sóng của 3 trắc thủ và sĩ quan điều khiển đều mất nhiễu, mất tín hiệu mục tiêu.

Trắc thủ TZK (TIA-00) báo cáo máy bay bốc cháy, cháy rất to, lúc đó là 5 giờ 19 phút. Đây là trận đánh cuối cùng của tiểu đoàn vào rạng sáng ngày 21-12-1972, chiếc B-52 rơi tại chỗ ở chợ Thá, Núi Đôi, huyện Đa Phúc, tỉnh Vĩnh Phúc.

Như vậy, chỉ trong 10 phút chiến đấu, từ lúc 5 giờ 09 phút đến 5 giờ 19 phút ngày 21-12-1972, Tiểu đoàn 57 đã lập công xuất sắc, đánh 2 trận vào 2 tốp B-52, bắn rơi 2 chiếc B-52 bằng 2 quả đạn.

Chiến công của Tiểu đoàn 57 đã góp phần cùng quân và dân Thủ đô Hà Nội đập tan âm mưu đánh đòn quyết định của giặc Mỹ. Đêm 20, rạng sáng 21-12-1972, cũng là một ngày lịch sử, quân và dân miền Bắc đã bắn rơi 14 máy bay các loại của đế quốc Mỹ, có 7 máy bay B-52, trong đó có 5 chiếc B-52 rơi tại chỗ.

Ảnh trái: Đồng chí Trung tướng, Anh hùng LLVTND Nguyễn Văn Phiệt thăm và động viên chiến sĩ trẻ tại Bộ Tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chi Minh; Ảnh phải: Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ Đoàn H50 nhân dịp kỷ niệm 40 năm trong chiến thắng Hà Nội trong 12 ngày đêm năm 1972.

Có thể thấy, chỉ bằng một quả đạn đánh trúng, bắn rơi B-52, đây là sự quyết tâm, là ý chí và trí tuệ của con người. Chiến tranh là sự đối đầu quyết liệt giữa hai bên tham chiến, vũ khí trang bị là yếu tố rất quan trọng, nhưng không quyết định được thắng lợi; bởi lẽ vũ khí do con người chế tạo ra và con người sử dụng nó.

Con người mới là nhân tố quyết định thắng lợi trong chiến tranh; ý chí và trí tuệ con người Việt Nam là yếu tố quyết định nhất, thực tế nó đã quyết định thắng lợi của trận đánh, của chiến dịch, của cả cuộc chiến tranh.

Thật đáng tự hào khi chúng ta có những vị tướng tài ba của Quân chủng Phòng không-Không quân, trong đó là Bộ đội Tên lửa được lịch sử giao trọng trách là lực lượng nòng cốt nhất. Họ đã góp phần vào lực lượng phòng không 3 thứ quân (bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân tự vệ) làm nên chiến thắng vang dội năm châu bốn bể.

(Bài viết có sử dụng ảnh và tư liệu của báo Phòng Không Không Quân, Báo Quân đội Nhân Dân Việt Nam, Bảo tàng lịch sử)