Review sách Lối mòn của tư duy cảm tính - Khám phá về tâm lý học hành vi

Vài nét về tác giả Ori Brafman và Rom Brafman

 

Ori Brafman là một doanh nhân, nhà diễn thuyết và tác giả nổi tiếng. Ông tốt nghiệp MBA tại Stanford Graduate School of Business và có nhiều kinh nghiệm trong việc tư vấn và diễn thuyết về các chủ đề liên quan đến lãnh đạo, đổi mới và tâm lý học hành vi. Ori Brafman đã xuất bản nhiều cuốn sách được đánh giá cao, trong đó có "The Starfish and the Spider", khám phá sự thành công của các tổ chức phân quyền và không có lãnh đạo cố định.

 

 

Rom Brafman là một nhà tâm lý học lâm sàng và tác giả. Ông có bằng Tiến sĩ Tâm lý học lâm sàng và đã làm việc nhiều năm trong lĩnh vực tư vấn và trị liệu tâm lý. Rom Brafman chuyên nghiên cứu về các hiện tượng tâm lý và cách chúng ảnh hưởng đến hành vi con người. Ông đã cộng tác cùng anh trai Ori Brafman trong việc viết các cuốn sách, mang đến những góc nhìn sâu sắc về tâm lý học và hành vi con người.

 

Ori Brafman và Rom Brafman đã cùng nhau viết nhiều cuốn sách có ảnh hưởng lớn, trong đó có "Lối Mòn của Tư Duy Cảm Tính" (Sway: The Irresistible Pull of Irrational Behavior).

 

Cảm nhận về sách Lối mòn của tư duy cảm tính

 

“Lối Mòn của Tư Duy Cảm Tính” là cuốn sách khám phá sâu sắc những lối mòn tư duy phổ biến mà con người thường rơi vào. Những lối mòn này không chỉ làm chệch hướng suy nghĩ logic mà còn dẫn đến những quyết định sai lầm trong cả cuộc sống cá nhân và công việc. Ori và Rom đã dành nhiều năm nghiên cứu và tìm hiểu về những hiện tượng tâm lý khiến con người, dù có ý thức hay vô thức, thường mắc phải những sai lầm trong tư duy và hành động.

 

Cuốn sách chia thành 8 chương, mỗi chương đề cập đến một lối tư duy cụ thể:

Chương I: Nguyên nhân của một tai nạn

 

 

Chương đầu của cuốn sách bắt đầu bằng một vụ tai nạn máy bay thảm khốc xảy ra trong quá trình cất cánh của một chiếc máy bay, do một vị cơ trưởng "dày dạn kinh nghiệm và được huấn luyện bài bản nhất trên thế giới" điều khiển. Điều đáng ngạc nhiên là vị cơ trưởng này lại bỏ qua những lời cảnh báo từ cấp dưới, các quy định an toàn, và cả kinh nghiệm lâu năm của chính mình trong một tình huống phức tạp, dẫn đến một sai lầm nghiêm trọng hoàn toàn có thể được phòng tránh.

 

Vậy, những yếu tố tâm lý nào đang ẩn mình và tác động đến chúng ta trong những tình huống như vậy? Cuốn sách khám phá các tác động tâm lý như sợ mất mát (xu hướng tránh tổn thất và nguy cơ), gán giá trị (nhận định một người hoặc sự việc chỉ dựa vào một vài đặc điểm ban đầu), và thiên kiến chẩn đoán (bỏ qua bằng chứng trái ngược với nhận định ban đầu). Những hiện tượng này không chỉ ảnh hưởng đến những quyết định lớn như việc mua bảo hiểm hay đầu tư cổ phiếu, mà còn đến những quyết định thường ngày như lượng trứng bạn mua khi giá thay đổi.

 

Chương II: Sa lầy trong ý thức trách nhiệm 

 

 

Một cuộc đấu giá 20 đôla, tưởng chừng như đơn giản và dễ dàng, lại có thể khiến ngay cả những nhà đấu giá dạn dạn kinh nghiệm nhất cũng phải trả giá đắt. Nếu đây là lần đầu tiên bạn tham gia, bạn có thể không nằm ngoài số đó. Tâm lý sợ mất mát kết hợp với cảm giác trách nhiệm có thể tạo ra một sức ép mạnh mẽ, khiến người tham gia khó tránh khỏi việc mắc kẹt trong vòng xoáy không lối thoát. Sự hấp dẫn của việc không muốn thua cuộc và cảm giác trách nhiệm có thể khiến bạn càng cố gắng đấu giá nhiều hơn, mặc dù biết rõ rằng mình đang đào một cái hố ngày càng sâu hơn. Một ví dụ nổi bật về tác động tâm lý này là quyết định của Tổng thống Lyndon B. Johnson trong cuộc chiến tranh Việt Nam, nơi những yếu tố tâm lý đã dẫn đến những quyết định chính trị khó khăn và sai lầm nghiêm trọng.

 

Chương III:  Người lùn Hobbit và mắt xích còn khuyết

 

 

Một người đàn ông mặc bộ đồ jean bình thường, đội mũ bóng chày, đứng trên sân ga tàu điện ngầm và bắt đầu biểu diễn một bản nhạc trên cây đàn violin trị giá 3,5 triệu đôla. Trong suốt hàng giờ biểu diễn, âm thanh tuyệt vời của cây đàn vang lên. Dù vậy, bạn có thể dễ dàng nhận ra rằng đây chính là Joshua Bell, một nghệ sĩ vĩ đại thường xuyên biểu diễn trên những sân khấu lừng lẫy trước hàng ngàn khán giả? Có lẽ bạn sẽ trả lời là có.

 

Tuy nhiên, thực tế là không có một tràng pháo tay nào vang lên, không có ánh đèn nào lóe sáng, và không ai dừng lại để thưởng thức âm nhạc của ông. Trong số 1.097 người đi ngang qua, gần như không ai chú ý, ngoại trừ một người phụ nữ đã nhận ra Bell và nhìn ông với sự kinh ngạc. Mặc dù kỹ thuật biểu diễn của Bell thật sự xuất sắc, nhưng hình ảnh của ông như một nghệ sĩ đường phố đã làm lu mờ sự nhận thức về giá trị của ông.

 

Hiện tượng quy kết giá trị đã xảy ra như một cơ chế tâm lý tự động, ảnh hưởng đến cách chúng ta đánh giá giá trị của sự chú ý mà mình dành cho một sự việc. Trong chương 3 này, thông qua các ví dụ thực tế như mắt xích bị khuyết trong nghiên cứu nhân chủng học, chiếc hot-dog giá 5 đôla, khảo sát với đồ uống Sobe, và việc mua vé xem hát giá rẻ, cuốn sách sẽ chỉ ra những tác động tiêu cực của tâm lý quy kết giá trị. Những phản ứng tâm lý này vẫn luôn ảnh hưởng đến các quyết định hàng ngày của chúng ta, khiến chúng ta bỏ qua giá trị thực sự chỉ vì vẻ ngoài hoặc bối cảnh của một sự việc.

 

Chương IV: Michael Jordan và lối phỏng vấn lần đầu

 

 

Lối phỏng vấn lần đầu thường bao gồm các câu hỏi khuôn mẫu mà các nhà tuyển dụng dùng để tìm kiếm ứng viên phù hợp với hình mẫu của họ. Dù những câu hỏi thực tiễn về kinh nghiệm và kỹ năng có vẻ hiệu quả nhất, nhưng các buổi phỏng vấn không phải là phương pháp hoàn hảo để đánh giá ứng viên. Nhiều ứng viên biết cách quảng bá bản thân, khiến việc đánh giá chính xác trở nên khó khăn.

 

Vấn đề chính là chúng ta thường quá tự tin vào khả năng phán đoán của mình, dẫn đến những cái nhìn sai lệch về ứng viên. Dù nhận thức được hạn chế của phương pháp phỏng vấn, việc thay đổi cách làm vẫn rất khó khăn.

 

Chương V: Chứng rối loạn lưỡng cực và hiệu ứng tắc kè hoa

 

Có một hội chứng tâm lý đang lan rộng như một dịch bệnh. Từ năm 1994 đến 2003, số lượng trẻ em được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lưỡng cực đã tăng vọt. Tuy nhiên, trong khi số trẻ em mắc chứng này tăng cao, tỷ lệ tự tử – một rủi ro nghiêm trọng của chứng rối loạn lưỡng cực – lại giảm đáng kể.

 

Vậy nguyên nhân của sự mâu thuẫn này là gì? Có phải thực sự số lượng trẻ em mắc chứng rối loạn lưỡng cực đang gia tăng, hay chỉ là sự gia tăng trong số lượng chẩn đoán? Thực tế, ngay cả trong ngành y tế, hiện tượng sai lệch chẩn đoán cũng không thể tránh khỏi.

 

Các bẫy phán xét mà bạn có thể gặp phải bao gồm việc dựa quá nhiều vào các tiêu chí chẩn đoán tiêu chuẩn mà không xem xét kỹ lưỡng từng trường hợp cụ thể. Những yếu tố tâm lý này có thể dẫn đến những quyết định chẩn đoán không chính xác và ảnh hưởng đến cách điều trị bệnh.

 

Chương VI: Ở Pháp, mặt trời quay quanh Trái đất

 

Một khẳng định tưởng chừng như vô lý, nhưng lại được 56% khán giả trong chương trình "Ai là triệu phú" của Pháp lựa chọn. Điều này đặt ra câu hỏi liệu hệ thống giáo dục của Pháp có đang mắc sai lầm nghiêm trọng hay không, hay đây là một ảnh hưởng của hiện tượng tâm lý nào đó?

 

Hãy tưởng tượng bạn tham gia vào một trò chơi: Bạn được ghép cặp với một người khác, và có 10 đôla để phân chia. Một trong hai người sẽ được chọn ngẫu nhiên để phân chia số tiền thành hai phần: một phần cho mình và một phần cho người còn lại. Bạn và người kia không thể trao đổi ý kiến. Nếu người kia chấp nhận cách phân chia của bạn, mỗi người nhận phần của mình. Nếu người đó từ chối, cả hai đều không nhận được gì.

 

Nếu bạn là người phân chia, bạn sẽ chọn tỷ lệ phân chia nào: 5/5 hay 8/2? Và nếu bạn là người nhận, bạn sẽ chấp nhận hay từ chối phân chia này? Kết quả của trò chơi này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một hiện tượng tâm lý khác – thể thức công bằng. Nếu đối tác của bạn là một chiếc máy tính, bạn không kỳ vọng máy tính phải thể hiện sự công bằng, nhưng với con người, chúng ta lại kỳ vọng điều đó.

 

Chương VII: Khoản đền bù và chất kích thích 

 

Một vấn đề quan trọng trong Quản trị nhân lực là cách tạo động lực cho người lao động. Mặc dù các chính sách đãi ngộ tài chính thường được áp dụng rộng rãi, nhưng chúng có thể dẫn đến những hậu quả không mong muốn.

 

Chúng ta có thể tìm hiểu điều này qua các ví dụ như chính sách đền bù cho cư dân tại các khu vực đặt thùng chất thải phóng xạ ở Thụy Sĩ, một cuộc khảo sát với 80 sinh viên thi GMAT, và một chương trình thử nghiệm tại trường Trung học công cộng nhằm tăng tỷ lệ học sinh đến lớp. Những kết quả này có thể khiến bạn ngạc nhiên.

 

Những yếu tố này đã tác động thế nào đến các trung tâm hưng phấn và lòng vị tha trong não bộ của chúng ta? Rõ ràng, các thúc đẩy tài chính không phải lúc nào cũng mang lại kết quả như mong đợi.

 

Chương VIII: Lẽ phải khác biệt 

 

Bạn có bao giờ thắc mắc về cách các Thẩm phán tại Tòa án Tối cao đưa ra quyết định cuối cùng? Tại sao không khí trong các phiên tòa lại luôn căng thẳng và nghiêm túc?

 

Trong chương 8, bạn sẽ khám phá các vai trò khác nhau mà chúng ta đảm nhận trong cuộc sống, như người khởi xướng, người ngăn cản, người hỗ trợ, và người quan sát.

 

Có khi nào bạn cảm thấy mình đứng ngoài số đông, với ý kiến khác biệt so với tất cả mọi người? Chúng ta thường bị ảnh hưởng bởi tâm lý thuận theo đám đông, dẫn đến việc nghi ngờ chính bản thân và đưa ra quyết định không chính xác.

 

Đôi khi, chúng ta cần một người dám phá vỡ tâm lý hoài nghi và can đảm đưa ra ý kiến khác biệt. Chương này cũng sẽ trở lại với vụ tai nạn của chuyến bay KLM 4805, nơi cơ trưởng Van Zanten đã điều khiển máy bay.

 

Trích dẫn hay của sách:

1. “Chúng ta thường đưa ra quyết định không dựa trên logic mà dựa vào cảm xúc và những yếu tố bên ngoài không liên quan.”

2. “Tâm lý đám đông có thể dẫn dắt chúng ta đến những quyết định mà chính bản thân chúng ta cũng không hiểu rõ.”

3. “Sợ mất mát có thể khiến chúng ta hành động một cách phi lý trí, dẫn đến những quyết định không dựa trên thực tế.”

4. “Khi đánh giá một người hay một tình huống, chúng ta thường bị ảnh hưởng bởi những ấn tượng ban đầu, ngay cả khi chúng không chính xác.”

5. “Hiện tượng quy kết giá trị là một phím tắt tâm lý giúp chúng ta đánh giá một sự việc nhanh chóng, nhưng điều này thường dẫn đến những đánh giá sai lầm.”

 

Lời kết: 

Cuốn sách "Lối Mòn của Tư Duy Cảm Tính" đã mở ra một cánh cửa để chúng ta khám phá những yếu tố tâm lý sâu xa ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta. Ori Brafman và Rom Brafman đã khéo léo dẫn dắt chúng ta qua những mê cung của các lối mòn tư duy mà chúng ta thường gặp phải, từ sự ảnh hưởng của đám đông đến sự sợ mất mát, và từ quy kết giá trị đến những sai lệch chẩn đoán. Hy vọng rằng những hiểu biết từ cuốn sách sẽ là nguồn cảm hứng để bạn không ngừng khám phá, học hỏi và áp dụng những kiến thức tâm lý này vào thực tế, để từ đó có thể làm chủ chính mình và đưa ra những quyết định đúng đắn hơn trong cuộc sống.

 

Cảm ơn bạn đã chọn Sách điện tử Waka làm nguồn tài nguyên cho những khám phá tri thức của mình. Hy vọng rằng bài review về cuốn sách Lối mòn của tư duy cảm tính của tác giả Ori Brafman và Rom Brafman, đã mang đến cho bạn những cái nhìn sâu sắc và hữu ích.

Chúc bạn luôn tìm thấy niềm vui và thành công trong mỗi trang sách!

 

 

Bài viết thuộc bản quyền của Waka, mọi chia sẻ vui lòng để nguồn,

Waka xin cảm ơn bạn đọc!

 

Đọc sách tại:https://waka.vn/reader/loi-mon-cua-tu-duy-cam-tinh-rzDn0W.html

Nếu có bất kỳ thắc mắc nào độc giả vui lòng liên hệ qua:

- Zalo: https://zalo.me/waka40 hoặc truy cập vào website https://waka.vn/ và nhấn vào biểu tượng Zalo ở góc phải bên dưới màn hình.

- Hotline: 08.777.36.289 

- Fanpage: https://www.facebook.com/thuvienebookwaka 

- Hòm thư: support@waka.vn