Hai cuốn hồi ký gây bão trong thời gian gần đây

“Gia đình, bạn bè và đất nước” là cuốn hồi ký dung dị mà sâu sắc của bà Nguyễn Thị Bình – một trong những nhân vật lịch sử nổi bật của Việt Nam thế kỷ 20. Cuốn sách không chỉ là tự truyện của một nhà ngoại giao kỳ cựu, mà còn là bức chân dung sống động về một người phụ nữ Việt Nam hiện đại, từng bước hình thành lý tưởng, trưởng thành qua các cuộc vận động cách mạng, và góp phần vào những khoảnh khắc lịch sử của đất nước.

Cuốn hồi ký không chỉ nhắc đến Hội nghị Paris, nơi bà là người phụ nữ duy nhất trong số các trưởng đoàn đàm phán và cũng là người đặt bút ký vào Hiệp định Paris năm 1973. Tác phẩm dành phần lớn dung lượng tập trung vào những mảnh ghép rất đời thường: tuổi thơ yên bình tại vùng quê Quảng Nam, những rung cảm trong gia đình trí thức yêu nước, tình yêu dành cho chồng con, nỗi day dứt khi phải xa cách vì nhiệm vụ cách mạng, hay những năm tháng khó khăn mà tinh thần không hề khuất phục.

Cuốn hồi ký “Gia đình, bạn bè và đất nước” của bà Nguyễn Thị Bình. 

Chính từ những lát cắt ấy, người đọc dần thấy rõ bản lĩnh, tâm hồn và lý tưởng sống của bà được tôi luyện từ đâu không chỉ từ sách vở hay chiến tuyến, mà từ những tình cảm gia đình đậm sâu, tình đồng chí son sắt và tình yêu đất nước gắn bó máu thịt.

Hình ảnh bà Nguyễn Thị Bình hiện lên xuyên suốt cuốn sách là một người phụ nữ kiên định nhưng mềm mại, trí tuệ mà đầy yêu thương. Như nhà văn Nguyên Ngọc từng viết, bà là sự hòa quyện giữa “bình dân và tinh hoa, giản dị và sang trọng” – một mẫu hình phụ nữ Việt Nam thời đại mới: mạnh mẽ, thông minh, nhân hậu và sống với lý tưởng.

Nếu cuốn “Gia đình, bạn bè và đất nước” là hồi ký tự thuật của bà Nguyễn Thị Bình thì “Cánh chim bất tử - Câu chuyện về người phi công huyền thoại Nguyễn Văn Bảy” lại là lời kể thấm đẫm cảm xúc của người con trai về cha mình, phi công Nguyễn Văn Bảy. 

Cuốn sách không đặt trọng tâm vào những chiến công lừng lẫy như việc ông từng bắn rơi 7 máy bay Mỹ và trở thành nỗi khiếp sợ của Không quân Hoa Kỳ, mà đi sâu vào những chi tiết đời thường, chân thật, gần gũi về một con người sống giản dị, khiêm nhường sau chiến tranh. 

Từ tuổi thơ lam lũ ở vùng quê Đồng Tháp đến hành trình gian khổ học lái máy bay tại Trung Quốc giữa thời tiết khắc nghiệt và rào cản ngôn ngữ, từ những buổi tập luyện thể lực đến tinh thần thép giữa chiến trường – mọi chặng đường đều được kể bằng một giọng văn mộc mạc, không khoa trương, nhưng đầy chân thực. 

Cuốn hồi ký “Cánh chim bất tử - Câu chuyện về người phi công huyền thoại Nguyễn Văn Bảy”.

Cảm động nhất là những câu chuyện gia đình gắn với sự hy sinh thầm lặng. Đám cưới của ông chỉ diễn ra trong vỏn vẹn mười phút “ba cởi vội bộ đồ phi công, khoác trang phục dân sự để làm lễ cưới, hút xong một điếu thuốc rồi lại quay về đơn vị, tiếp tục bay suốt 12 ngày sau đó”. Thậm chí, ngày đăng ký kết hôn, ông cũng không thể có mặt, phải nhờ đồng đội đi thay. 

Những lát cắt đời sống như thế hiện lên xuyên suốt cuốn sách, khiến người đọc nhận ra: điều khiến người ta cảm phục không chỉ là tài năng hay thành tích, mà là một nhân cách sống vững vàng, khiêm nhường, đầy yêu thương. Sau chiến tranh, ông không chọn cuộc sống phô trương mà trở về quê nhà trồng cây, nuôi cá, sống giữa ruộng vườn thanh bình với chiếc xe máy cũ và những buổi chiều thong thả bên ao cá. Người dân gọi ông là “phi công chân đất”, “người anh hùng chân trần”, còn ông chỉ cười hiền hậu, chỉ tay vào bộ quân phục cũ và nói: “Đây là 5 huy hiệu Bác Hồ tao được tặng, còn 2 cái nữa Bảo tàng mượn rồi!”. 

Qua hai cuốn hồi ký đó, ở cả hai nhân vật ta đều bắt gặp một tinh thần yêu nước bất diệt, bản lĩnh chính trị và niềm tin tưởng tuyệt đối vào lý tưởng cách mạng. Họ đã cống hiến trọn đời mình vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, cho nền hòa bình hôm nay và mai sau của dân tộc Việt Nam.

Là cuốn hồi ký cá nhân nhưng qua câu chuyện cuộc đời của từng nhân vật chính là cánh cửa mở ra cho thế hệ hôm nay những góc nhìn lịch sử chân thật, xúc động và nhân văn.